Geert Wilders heeft in de slotdagen voor de Tweede Kamerverkiezingen een gerichte boodschap afgegeven aan twijfelende VVD-kiezers. Via X verwijst de PVV-lijsttrekker naar nieuw onderzoek van Hart van Nederland, waaruit blijkt dat een meerderheid van de VVD-achterban het onterecht vindt om de PVV bij voorbaat uit te sluiten als coalitiepartner. Wilders gebruikt die uitkomst om VVD-stemmers op het laatste moment te overtuigen van een stem op de PVV.
De peiling, uitgevoerd onder 3.414 respondenten op 24 en 25 oktober, laat zien dat 52 procent van de huidige VVD-stemmers tegen het uitsluiten van de PVV is. Dat staat haaks op de lijn van VVD-lijsttrekker Dilan Yeşilgöz, die herhaaldelijk heeft gezegd niet in een kabinet te stappen met Wilders. Twee weken geleden herhaalde zij in het tv-programma Café Kockelmann dat standpunt nadrukkelijk: ook als de PVV 45 zetels zou halen, blijft de VVD bij die keuze.
Peiling zet VVD-kamp onder druk
Volgens Hart van Nederland is het onderzoek representatief en wijst het op een duidelijke spanning tussen partijtop en achterban. De kop die Wilders citeerde – “Nederland diep verdeeld over uitsluiten PVV, vooral VVD-achterban” – onderstreept dat beeld. Dat 52 procent van de VVD-kiezers het uitsluiten van de PVV “onterecht” noemt, is voor de PVV-lijsttrekker aanleiding om het gesprek met die kiezers op te voeren en het contrast met Yeşilgöz te benadrukken.
Voor de VVD komt de timing ongelegen. In de slotfase van de campagne draait het om vertrouwen, duidelijkheid en strategisch stemmen. Als een substantieel deel van de eigen achterban het principiële uitsluitingsstandpunt niet deelt, vergroot dat de druk op de partijtop om dat standpunt uit te leggen of te nuanceren. Vooralsnog houdt Yeşilgöz vast aan de eerder uitgesproken lijn.
Wilders richt pijlen op VVD-achterban
Wilders reageerde zaterdag op X door het spanningsveld tussen de VVD-lijn en de uitkomst van de peiling expliciet te benoemen. Hij schreef: “Meerderheid VVD-kiezers tegen uitsluiten PVV. Logisch want zonder PVV gaat de deur naar GL/PvdA toch weer open. De enige garantie dat te voorkomen is een hele grote PVV dus stem massaal PVV!” Ook benadrukte hij nog eens: “52 procent van Yeşilgöz’ huidige kiezers noemt het uitsluiten onterecht.”
Met die boodschap probeert de PVV-leider twee dingen tegelijk te bereiken. Ten eerste zet hij Yeşilgöz neer als iemand die niet luistert naar haar eigen achterban. Ten tweede presenteert hij de PVV als de strategische keuze voor rechtse kiezers die een coalitie met GroenLinks-PvdA willen voorkomen. Het is een klassieke eindsprint-tactiek: de tegenstander framen en de eigen partij positioneren als ‘enige garantie’ voor een gewenste coalitierichting.
Achtergrond: moeizame relatie tussen VVD en PVV
De terughoudendheid bij de VVD kent een lange voorgeschiedenis. In 2010 kwam het eerste kabinet-Rutte tot stand met gedoogsteun van de PVV. Die samenwerking eindigde in 2012 abrupt toen de PVV de stekker uit de onderhandelingen over aanvullende bezuinigingen trok. Sindsdien is de VVD steeds voorzichtiger geworden in de omgang met de PVV, waarbij de partijtop stabiliteit en bestuurbaarheid als kernwaarden benadrukt.
Yeşilgöz heeft de afgelopen maanden diverse keren gezegd dat ze niet in een kabinet met de PVV stapt. Het gaat haar niet alleen om inhoudelijke verschillen, maar ook om de toon en rechtsstatelijke opvattingen die ze de PVV aanrekent. Door dat punt strak te houden, wil de VVD duidelijkheid bieden aan kiezers en potentiële coalitiepartners. Tegelijkertijd blijkt nu uit de peiling dat een relevante groep VVD-stemmers juist ruimte ziet voor samenwerking met de PVV.
Strategie in de eindsprint
De laatste dagen voor de stembus worden vaak gedomineerd door strategisch stemgedrag. Kiezers kijken dan niet alleen naar inhoud en personen, maar ook naar de vraag welke stem het meeste effect sorteert in mogelijke coalities. Wilders probeert die dynamiek te sturen door te waarschuwen voor een kabinet waarin GroenLinks-PvdA een centrale rol zou spelen. In zijn redenering leidt het uitsluiten van de PVV er automatisch toe dat de VVD de blik naar links moet richten.
Of dat scenario daadwerkelijk op tafel ligt, hangt af van de verkiezingsuitslag en de bereidheid van partijen om elkaar te vinden. Feit is wel dat het uitsluiten van potentiële partners de formatieruimte verkleint en de onderhandelingspositie van overgebleven partijen vergroot. Met zijn oproep aan VVD-kiezers appelleert Wilders aan het verlangen naar een stabiele rechtse coalitie, waarbij de PVV als hoeksteen wordt gepresenteerd.
Reacties en bredere context
Officiële nieuwe reacties uit het VVD-kamp op de aangehaalde peiling bleven in het weekend uit. Eerder maakte Yeşilgöz duidelijk dat zij een samenwerking met Wilders niet ziet zitten, ook niet als de PVV straks de grootste wordt. Die consistentie is bedoeld om twijfel weg te nemen, maar het kan de partij tegelijk kwetsbaar maken voor strategische aanvallen zoals die van Wilders: hij kan wijzen op de kloof tussen de harde lijn en de voorkeuren van een deel van de achterban.
Voor andere partijen is de discussie eveneens relevant. Als de PVV bij voorbaat wordt uitgesloten door meerdere partijen, stijgt de kans dat formatieonderhandelingen langer duren of dat er minder voor de hand liggende combinaties moeten worden verkend. Voor kiezers die stabiliteit en snelheid in de formatie belangrijk vinden, kan dat een factor zijn in het stemhokje. Wilders speelt daarop in door de PVV als ‘sleutel’ naar een ruiterlijk rechtse formatie te positioneren.
Wat betekent dit voor de formatie?
De uitkomst van de peiling van Hart van Nederland zegt primair iets over sentimenten in de VVD-achterban, maar nog niets definitiefs over de formatie. De werkelijke machtsverhoudingen worden woensdag bepaald. Wel is de boodschap helder: hoe groter de PVV, hoe groter de druk op andere partijen om hun uitsluitingslijnen te heroverwegen. Andersom geldt ook dat een stevige uitslag voor de VVD de ruimte kan vergroten om met andere partners te onderhandelen, desnoods zonder de PVV.
Wat in elk scenario blijft gelden: uitsluiten verkleint de keuzeruimte en verhoogt de inzet bij de overblijvende opties. In die context zijn de laatste slogans en posts op sociale media meer dan campagnefolklore; ze markeren de eerste zetten in een formatie die, gezien de peilingen en de gefragmenteerde politieke kaart, complex kan worden.
Vooruitblik
Met nog slechts uren te gaan tot de stembus opent, is de strijd om de twijfelende kiezer in volle gang. Wilders probeert VVD-stemmers te overtuigen dat een grote PVV de enige garantie is op een uitgesproken rechtse koers. Yeşilgöz houdt vast aan een streep in het zand richting de PVV en mikt op kiezers die stabiliteit en bestuurlijke betrouwbaarheid centraal zetten. De spanning tussen die lijnen bepaalt mede de dynamiek van de verkiezingsavond én de toon aan de formatietafel erna.
Woensdag volgt het definitieve oordeel van de kiezer. Pas dan zal blijken of de oproep van Wilders weerklank vindt bij de VVD-achterban, en of het uitgesproken standpunt van Yeşilgöz haar partij schaadt of juist versterkt in de strijd om het regeringspluche.
