Wat begon als een belofte van een nuchter, realistisch rechts alternatief, is voor JA21 uitgegroeid tot een periode van intern geharrewar en koersverwarring. Bronnen binnen de partij schetsen een beeld van spanning, vastgelopen besluitvorming en een groeiende kloof tussen leiding en achterban. Met de verkiezingen in aantocht rijst de vraag waar JA21 precies voor staat en hoe lang de huidige manier van werken houdbaar is.
Macht in handen van twee mensen
Uit interne signalen, aangejaagd via het invloedrijke rechtse sociale media-account RechtsGelul, komt naar voren dat partijleider Joost Eerdmans en medeoprichter Annabel Nanninga in de praktijk de lijn bepalen. Volgens betrokkenen is er weinig ruimte voor tegenspraak of inhoudelijk debat. Kritische geluiden zouden worden genegeerd of naar de zijlijn gedrukt, wat leidt tot teleurstelling bij kandidaten en vrijwilligers, stille vertrekken en kampenvorming achter de schermen.
JA21 presenteerde zich bij de oprichting als het democratische, rationele alternatief op rechts. De kritiek is dat die belofte intern niet uit de verf komt. Wie het oneens is met de top, voelt weinig speelruimte. Dat versterkt de indruk van een strak gecontroleerde organisatie, waarin politieke wendbaarheid en onderlinge loyaliteit belangrijker lijken dan inhoudelijke verdieping.
De Coenradie-momentopname die de spanning blootlegde
De spanning werd zichtbaar in een tv-fragment dat binnen de partij nog napraat. Tijdens een Nieuwsuur-interview zei nieuwkomer Ingrid Coenradie op de vraag naar de islam: “Islam? Prima!”. Die uitspraak contrasteerde met jarenlange positionering van JA21 rond thema’s als identiteit, integratie en culturele samenhang. Op camera was te zien hoe Nanninga zichtbaar schrok, terwijl Eerdmans de plooien trachtte glad te strijken. Het incident werd door critici aangehaald als bewijs dat de inhoudelijke lijn niet helder genoeg is of onvoldoende wordt gedeeld met kandidaten.
Het gevolg: leden en kiezers vragen zich af wat “nuchter rechts” in de praktijk betekent. Waar legt de partij accenten? En hoe worden kandidaten voorbereid op thema’s die tot de kern van het profiel behoren?
Identiteitsstrijd: wat is ‘nuchter rechts’ nog?
De bron van de onrust lijkt dieper te liggen dan één citaat. JA21 balanceert tussen klassieke rechtse standpunten en een pragmatische middenkoers. Die mix, ooit de kracht, dreigt te vervagen als scherpe keuzes uitblijven. Illustratief was Eerdmans’ optreden in BOOS, waar hij op de vraag wat de Nederlandse cultuur is aarzelend uitkwam op “de grondwet”. Tegenstanders zagen daarin een gebrek aan verhaal; sympathisanten verdedigen het als juridisch nuchter en verbindend. Beide lezingen onderstrepen hetzelfde vraagstuk: waar ligt de ziel van de partij?
In een gefragmenteerd partijlandschap, waarin kiezers naar duidelijke ankerpunten zoeken, kan een onduidelijk profiel snel electorische kosten met zich meebrengen. Het gevaar is dat JA21 noch het uitgesproken rechtse electoraat aanspreekt, noch het gematigde midden overtuigt.
Peilingen en geloofwaardigheid onder druk
De eerste signalen van afkalving zijn zichtbaar in de peilingen. Volgens Maurice de Hond zakt JA21 van 11 naar 9 zetels. Hoewel één meting geen trend maakt, is het verlies aan momentum voelbaar. De berichtgeving over interne onenigheid en koersverschil draagt bij aan een beeld van onzekerheid, terwijl concurrenten juist duidelijkheid proberen te communiceren.
Daarnaast leidde een LeftLaser-video tot vragen, nadat enkele kandidaten moeite bleken te hebben met eenvoudige politieke of partij-inhoudelijke vragen. Ook de NOS meldde onvolkomenheden rond de CPB-doorrekening, waarmee het financiële fundament van het programma ter discussie kwam te staan. Voor een partij die op bestuurbaarheid en betrouwbaarheid wil worden beoordeeld, zijn dit pijnlijke dossiers.
Reacties en wider context op rechts
Officiële reacties vanuit de partijtop op deze specifieke kritiek zijn schaars. In publieke optredens benadrukken Eerdmans en Nanninga doorgaans dat JA21 staat voor orde, veiligheid, degelijke financiën en het bewaken van Nederlandse waarden. Tegelijkertijd laten interne bronnen horen dat proces, profiel en interne cultuur onderwerp van discussie zijn. Op sociale media ontvouwt zich een fel debat: de één ziet noodzakelijk leiderschap, de ander een gemiste kans om de partij breder te laten wortelen.
Het bredere politieke veld vormt intussen de context. Rechts is versnipperd, met meerdere partijen die strijden om een vergelijkbare kiezersbasis. Politieke tegenstanders, waaronder linkse partijen en Frans Timmermans als prominent gezicht, hebben belang bij verdeeldheid op rechts. In die optiek is onrust bij JA21 meer dan een intern probleem: het kan electoraal doorwerken in het krachtenveld. Er circuleren ondertussen petities en campagnes die de polarisatie voeden, waarbij JA21 zowel onderwerp als actor is.
Strategisch kruispunt voor de partij
JA21 lijkt op een punt aanbeland waar duidelijke keuzes onvermijdelijk zijn. Versterkt de partij de interne democratie en inhoudelijke voorbereiding van kandidaten? Komt er een uitgekristalliseerde lijn op cultuur, migratie, economie en bestuur die door iedereen wordt gedragen? Of kiest de leiding voor een strakke centralisatie om de boodschap kort en eenduidig te houden?
Op korte termijn kan de partij nog winst boeken, gedragen door zichtbaarheid, bekende gezichten en onvrede met het politieke establishment. Maar de middellange termijn vraagt om meer: een helder verhaal, transparante processen en een organisatie die kritiek kan kanaliseren in plaats van dempen. Zonder die slag dreigen pechmomenten – een ongelukkige uitspraak, een slordige doorrekening, een slecht interview – de boodschap blijvend te overschaduwen.
Vooruitblik: duidelijkheid als sleutel
De komende weken worden bepalend. Als JA21 erin slaagt de interne rust te herstellen, de regie te houden op de boodschap en tegelijk ruimte te bieden voor inhoudelijk debat, is er perspectief om de positie op rechts te consolideren. Lukt dat niet, dan ligt verdere erosie op de loer, gevoed door kritische peilingen en incidenten die het beeld van een zoekende partij bevestigen.
De behoefte in het electoraat aan een stabiele, nuchtere rechtse partij is onmiskenbaar. Of JA21 die rol kan waarmaken, hangt af van het vermogen om nu helderheid te scheppen: over wie beslist, waar de partij principieel voor staat en hoe interne verschillen worden overbrugd. Duidelijkheid is de sleutel. Zonder dat blijft het rumoer groter dan het verhaal.
