Het duurde nog geen week na de verkiezingswinst van D66 of de eerste bijsturing was daar. Waar Rob Jetten tijdens de campagne met nadruk zei dat D66 ’tien nieuwe steden’ zou bouwen om de woningcrisis aan te pakken, verklaarde partijveteraan Rogier van Boxtel nu dat dit niet letterlijk bedoeld was. In een optreden bij de NPO noemde hij het een metafoor: een manier om aan te geven dat er vernieuwend gedacht moet worden over volkshuisvesting.
Van concreet plan naar metafoor
Tijdens de campagne klonk het als een helder bouwprogramma: D66 zou met tien nieuwe steden de woningmarkt vlot trekken. De belofte wekte de indruk van concrete locaties, planning en aantallen woningen. Maar nu er stemmen geteld zijn, klinkt ineens een ander geluid. Van Boxtel spreekt van een beeld, niet van een uitvoerbaar plan. Er zijn geen kaarten, geen harde cijfers en geen tijdspad. Het idee is teruggebracht tot een symbool van ‘groots durven denken’.
Hoe het tijdens de campagne klonk
Rob Jetten presenteerde het concept zichtbaar als iets tastbaars. Hij liet zich fotograferen met bouwhelmen, kaarten en schetsen, sprak over waar die steden zouden kunnen komen en benadrukte dat er ruimte moet worden gemaakt voor nieuwe generaties. Dat was geen poëtische boodschap, maar politieke belofte. Voor veel kiezers kwam dit over als beleid dat klaar lag om uitgevoerd te worden.
Wisten kiezers dat het symbolisch was?
Dat is de kern van de discussie. Wie het campagnetempo en de beeldvorming volgde, kon moeilijk vermoeden dat het om beeldspraak ging. De boodschap was concreet, de urgentie voelbaar, en de belofte klonk als een oplossing die op korte termijn effect zou hebben. Nu blijkt dat het om een metafoor ging, voelen veel mensen zich op het verkeerde been gezet. Dat voedt de indruk dat campagnetaal vooral marketing is en minder een route naar uitvoering.
De uitleg van Van Boxtel
Volgens Van Boxtel wilde D66 vooral aangeven dat er creatiever nagedacht moet worden over wonen. De ‘tien steden’ stonden symbool voor een andere manier van kijken naar grote problemen: groter, sneller en met durf. Die uitleg neemt echter niet weg dat de belofte in de campagne als concreet werd gepresenteerd. Critici vinden dat je zo de lat lager legt zodra de verkiezingen achter de rug zijn. ‘Durf vernieuwend te denken’ is inspirerend, maar geen bouwplan.
Tweede draai in korte tijd
Opvallend genoeg is dit niet de enige koerswijziging die D66 deze week in de schoenen geschoven krijgt. Eerder liet Rob Jetten al weten dat uitspraken in campagnetijd niet per se bindend zijn en dat hij verwacht dat de VVD na de verkiezingen heus wel met GroenLinks-PvdA wil samenwerken, ondanks eerdere harde woorden daarover. In dat licht voelt de stap van ‘tien nieuwe steden’ als belofte naar ‘metafoor’ als opnieuw een signaal van bewegende lijnen.
Symboolpolitiek of echte oplossingen?
De wooncrisis is urgent. Starters vinden nauwelijks een huis, prijzen blijven hoog en wachttijden lopen op. In zo’n context klinkt een concreet bouwoffensief aantrekkelijk. Dat de ‘tien steden’ nu als symbool worden gepresenteerd, roept de vraag op wat er dán op tafel ligt. Zonder locaties, planning en aantallen blijft vooral het verhaal over. Voorstanders van de metafoor zeggen: grote ideeën zetten de richting uit. Tegenstanders vrezen dat het bij woorden blijft en dat de praktijk van vergunningen, infrastructuur en betaalbaarheid niet dichterbij komt.
Het verschil tussen visie en uitvoering is precies waar kiezers het effect van beleid aan afmeten. Een aansprekend idee kan momentum creëren, maar de woningnood vraagt om projecten die starten, bouwkranen die draaien en betaalbare sleutels die worden overhandigd. Tot die tijd voelt ‘tien nieuwe steden’ vooral als een leus die goed werkte op campagneposters, maar minder als een plan waar je morgen mee kunt beginnen.
Gevolgen voor vertrouwen
Elke keer dat een duidelijke belofte wordt teruggebracht tot een metafoor, schuurt het aan het vertrouwen in de politiek. Kiezers willen weten waar ze aan toe zijn: wat wordt er gebouwd, wanneer, waar en voor wie? Als het antwoord achteraf vooral draait om interpretatie en intenties, dan ontstaat het beeld dat woorden belangrijker zijn dan daden. Dat geldt zeker in dossiers die al jaren vastzitten en waar de pijn groot is.
Wat is er nu nodig?
Uiteindelijk draait het om uitvoering. Of het nu om ‘tien nieuwe steden’ gaat of om versneld uitbreiden van bestaande woonkernen: er zijn harde keuzes, locaties en doorlooptijden nodig. Dat vraagt om duidelijkheid richting provincies en gemeenten, om investeringen in infrastructuur en om heldere doelen voor betaalbare segmenten. Zonder dat blijft het bij ambities en slogans, terwijl de woningzoekenden van vandaag nu juist behoefte hebben aan zicht op een sleutel binnen afzienbare tijd.
Conclusie
De belofte van ‘tien nieuwe steden’ heeft in korte tijd een opvallende gedaanteverwisseling ondergaan: van stevig campagnestandpunt naar symbolische metafoor. Daarmee blijft vooral de vraag liggen wat er concreet gebeurt om de wooncrisis te verlichten. Zolang er geen locaties, cijfers en planningen volgen, blijft het idee vooral een verhaal. En verhalen lossen de woningnood niet op. Dat kan alleen met plannen die de schop in de grond krijgen.
