VVD-leider Dilan Yeşilgöz heeft in Den Haag duidelijk gemaakt dat haar partij niet wil samenwerken met GroenLinks-PvdA in een nieuw kabinet. Vlak voor haar overleg met Jesse Klaver en verkenner Wouter Koolmees noemde ze de inhoudelijke verschillen “enorm” en sloot ze deelname aan een kabinet met de linkse alliantie uit. Daarmee zet de VVD vroeg in de formatieperiode een scherpe lijn neer.
Helder signaal uit de VVD-top
Met deze boodschap trekt Yeşilgöz de lijn door die al in de campagne zichtbaar was. Volgens de VVD staat de kabinetsvorming grofweg voor een keuze tussen een rechts kabinet of een links kabinet. De partij positioneert zich nadrukkelijk aan de rechterkant en wil die koers ook in de onderhandelingen vasthouden. Het is tegelijk een richtinggevend signaal in een fase waarin partijen nog verkennen wie met wie zou kunnen regeren.
Inhoudelijke kloof en cruciale dossiers
De programmatische afstand tussen de VVD en GroenLinks-PvdA is al langer onderwerp van debat. De VVD legt de nadruk op veiligheid, economische groei, strenger migratiebeleid en een uitvoerbaar, nuchter klimaatbeleid. GroenLinks-PvdA richt zich juist op ambitieuze klimaatdoelen, sociale herverdeling en nauwere Europese samenwerking. Die verschillen raken direct aan de kern van een regeerakkoord, waardoor compromisvorming op sleutelpunten lastig wordt.
Dat speelt op meerdere dossiers tegelijk. Denk aan begrotingsdiscipline, de toekomst van het stikstof- en klimaatbeleid, asiel en migratie, en de relatie met de Europese Unie. Op elk van deze thema’s staan andere accenten centraal. Waar de VVD vooral inzet op beheersbaarheid, uitvoerbaarheid en financiële voorzichtigheid, benadrukt GroenLinks-PvdA de noodzaak van versnelde verandering en solidair beleid. Het verklaart waarom de VVD nu expliciet een coalitie met de linkse alliantie afwijst.
Opstelling van GroenLinks-PvdA
Ondanks die duidelijke afbakening door de VVD kiest GroenLinks-PvdA voor een constructieve toon. Jesse Klaver liet voorafgaand aan het gesprek met de verkenner weten geen blokkades op te werpen richting de VVD. De linkse alliantie wil invloed op beleid, bij voorkeur via regeringsdeelname, maar desnoods via afspraken in het parlement. Een open houding moet laten zien dat de alliantie verantwoordelijkheid wil nemen zonder vooraf deuren dicht te gooien.
In het publieke debat wordt GroenLinks-PvdA vaak neergezet als aanjager van hogere lasten, striktere klimaatdoelen, ruimhartiger migratie en verdere Europese integratie. Voorstanders zien daarin noodzakelijk, toekomstgericht beleid. Critici vrezen economische rem, druk op voorzieningen en minder nationale zeggenschap. Die tegenstelling vormt de randen van het speelveld waarbinnen in Den Haag afspraken moeten worden gemaakt.
Spanningen en afwegingen binnen de VVD
De keuze van Yeşilgöz heeft ook een interne component. Binnen de VVD bestaan verschillende accenten over samenwerking met linkse partijen. In eerdere jaren kozen VVD-kabinetten geregeld voor pragmatische akkoorden met progressieve partijen om stabiliteit te waarborgen. Tegelijk klinkt in de achterban en lokale afdelingen de roep om een duidelijker rechtse koers, met prioriteit voor veiligheid, grip op migratie en een soberder benadering van klimaat.
Door nu de deur naar GroenLinks-PvdA dicht te houden, spreekt de VVD nadrukkelijk de kiezers aan die een vaste, herkenbare koers vragen. Strategisch moet dat helpen bij herstel van geloofwaardigheid na jaren van compromissen die intern soms tot frictie leidden. Een helder ‘nee’ moet voorkomen dat de partij opnieuw in een middenpositie belandt die door beide flanken als halfslachtig wordt ervaren.
Wat betekent dit voor de formatie?
De directe uitwerking van deze lijn is dat de verkenner eerder zal kijken naar combinaties aan de rechterkant van het spectrum. Dat betreft partijen die inzetten op het beperken van immigratie, versterking van veiligheid en een voorzichtige budgetkoers. De vraag is of zo’n blok stabiel genoeg kan zijn en een meerderheid kan halen. Het Nederlandse stelsel vraagt bijna altijd om coalities van meerdere partijen, en dus om bereidheid tot geven en nemen op cruciale punten.
Bovendien speelt druk van buiten de politiek een rol. Commentatoren en maatschappelijke organisaties benadrukken vaak de noodzaak van ‘bruggen bouwen’ en ‘verbinding’ om tot werkbaar bestuur te komen. Voor Yeşilgöz ligt hier een evenwichtsoefening: vasthouden aan een duidelijke koers voor de eigen achterban, maar tegelijk voorkomen dat de VVD wordt gezien als partij die te veel uitsluit en daarmee oplossingen blokkeert.
De komende weken moeten uitwijzen of een rechts georiënteerde combinatie voldoende basis vindt op thema’s als migratie, woningbouw, koopkracht en klimaat. Ook binnen een rechts blok zijn er spanningen, bijvoorbeeld over tempo en invulling van klimaatmaatregelen, de begrotingsruimte en de aanpak van asiel. Zonder gedeeld kompas op deze dossiers blijft een stabiele coalitie kwetsbaar.
Kiezers, media en de vraag om duidelijkheid
In de campagne werd de scheidslijn tussen links en rechts sterk aangezet. Die helderheid wordt nu ook in de formatie gevraagd. Media en opiniepeilers roepen partijen op om concreet te maken met wie ze willen regeren en onder welke voorwaarden. Voor kiezers speelt consistentie een grote rol in het herstellen van vertrouwen: wat is beloofd, en wat blijft er van die belofte in de praktijk over?
Voor de VVD schuilt er een risico in een harde opstelling. Te veel rigiditeit kan onderhandelingsruimte inperken en flexibiliteit in de Kamer verkleinen. De mogelijke winst is een scherper profiel dat aansluit bij kiezers die stabiliteit en koersvastheid belangrijk vinden. Voor GroenLinks-PvdA draait het om laten zien dat de alliantie bereid is verantwoordelijkheid te dragen, zonder hun speerpunten te laten verwateren. Die balans bepaalt mede hoe geloofwaardig beide partijen uit de formatie komen, ongeacht de uitkomst.
Vooruitblik
De uitspraak van Yeşilgöz is een vroeg, maar betekenisvol moment in het formatieproces. De gesprekken bij de verkenner moeten duidelijk maken welke combinaties überhaupt kansrijk zijn. Besluiten over migratie, de begroting en het klimaat zullen fungeren als lakmoesproef. Lukt het een rechts georiënteerd blok om op die terreinen een gedeelde agenda te formuleren, dan komt een kabinet dichterbij. Als dat niet lukt, zullen partijen moeten zoeken naar bredere samenwerking of alternatieve constructies in de Kamer, bijvoorbeeld via gedoogafspraken of wisselende meerderheden per thema.
Samengevat: de VVD kiest nadrukkelijk voor een rechts profiel en sluit deelname aan een kabinet met GroenLinks-PvdA uit vanwege grote inhoudelijke verschillen. Dat verscherpt de contouren van de formatie en dwingt alle spelers om snel duidelijk te zijn over hun voorkeursroutes. De komende weken laten zien of de kloof te overbruggen is, of dat er nieuwe wegen nodig zijn om tot stabiel bestuur te komen.
