Geert Wilders oogt woensdagavond opvallend opgelucht. In de hal van de Tweede Kamer zegt de PVV-leider met een glimlach dat oppositie voeren “veel leuker” is, gevolgd door een waarschuwing aan partijen die zich opmaken voor coalitiegesprekken: “Maakt u uw borst maar nat.” Tegelijk hamert hij erop dat regeren zijn doel blijft. “Dat doen we het liefste, dat is wat ik wil.”
Uitslag en exitpolls
Wilders volgt de eerste cijfers in zijn werkkamer, omringd door een kleine kring vertrouwelingen. De exitpolls die rond negen uur binnenkomen zijn ontnuchterend: de PVV zakt volgens de peiling van 37 naar 25 zetels. Naar buiten toe houdt Wilders de schade beperkt. Het is, zegt hij, nog steeds “fors” en de “tweede beste uitslag ooit” voor zijn partij. Meermalen herhaalt hij dat er nog een kans is dat de PVV in de loop van de nacht alsnog de grootste wordt. Het klinkt berustend, maar ook strategisch: zolang de telling loopt, blijft de koers richting regeringsverantwoordelijkheid open.
Zoektocht naar verklaringen
Het verlies wijt Wilders aan het front van partijen dat hem al tijdens de campagne uitsloot van een volgende regering. “Het was alle ballen op de PVV,” zegt hij. In zo’n dynamiek zouden kiezers sneller uitwijken naar partijen die wél mogen aanschuiven bij coalitiebesprekingen. Als voorbeeld noemt hij JA21, dat volgens hem profiteerde van die perceptie. Het is een bekende lijn: de oorzaak buiten de eigen campagne houden, de druk bij ‘het politieke systeem’ leggen en de PVV neerzetten als de partij die wordt tegengewerkt, maar desondanks overeind blijft.
Campagne in eigen regie
Op de vraag of zijn eigen optreden meespeelde, reageert Wilders kort: “Ik heb goed campagne gevoerd.” Dat “ik” is veelzeggend. Zoals gebruikelijk stond de PVV-campagne strak onder zijn persoonlijke regie. De nummer twee, Sebastiaan Stöteler, verscheen slechts één keer in een tv-debat met andere nummers twee. Verder kreeg de rest van de lijst vooral de rol van flyeraars op straat, en dan pas tegen het einde van de campagne. Waar die werkwijze bij andere partijen tot gemor zou leiden, ligt dat bij de PVV anders: Wilders bepaalt de strategie, en vrijwel iedereen legt zich daarbij neer. Een PVV-Kamerlid zei eerder al in die geest: we moeten het aan hem overlaten, hij kan het het beste zelf.
Minder hard, minder zichtbaar
Wilders erkent achteraf dat hij “misschien niet zo extreem” campagne heeft gevoerd als anderen, en zeker minder hard dan in eerdere jaren. Hij stelt aan “behoorlijk wat debatten” te hebben meegedaan, al waren dat er in de praktijk niet veel. De voorbereiding vond volgens betrokkenen vaak plaats in de Tweede Kamer, met een kleine club PVV’ers. Op het podium, live op tv, maakte Wilders soms een vermoeide indruk. Bij aanvallen over ruzie en chaos rond het kabinet-Schoof had hij zichtbaar weinig verweer. Dat kabinet, waarin de PVV als grootste partij politiek gewicht droeg, lag de afgelopen tijd onder vuur door spanningen en onduidelijkheid over de gezamenlijke koers. Die context sijpelde de campagne in en voedde twijfels over de bestuurbaarheid.
Speculaties over ambitie
Bij concurrerende partijen rees de vraag of Wilders wel echt wilde winnen. Is het te ingewikkeld om 37 Kamerleden strak aan te sturen? Zou een kleinere fractie beter behapbaar zijn? Ook binnen de PVV klonken zachte geluiden in die richting, met de suggestie dat Wilders mogelijk al vooruitkijkt naar het einde van zijn loopbaan. De PVV-leider drukt die speculaties weg: “U bent tot mijn tachtigste nog niet van mij af.” Met zijn 62 jaar wil hij het beeld herstellen van een partijleider met lange adem en onverminderde ambitie.
Reacties op concurrenten
Opvallend is de beheerste toon richting politieke tegenstanders. Wilders feliciteert D66-leider Rob Jetten meerdere keren en wenst Frans Timmermans het allerbeste nu die stopt als leider van GroenLinks-PvdA. Waar Timmermans in de campagne het “einde van het tijdperk Wilders” aankondigde, weigert Wilders na de uitslag te sneren. “Ik ga daar helemaal geen vervelende dingen over zeggen,” zegt hij over Timmermans’ vertrek. Het past bij de rol die Wilders deze avond lijkt te kiezen: zelfverzekerd, niet provocerend, en klaar voor welke positie de formatie hem ook toebedeelt.
Gevolgen en scenario’s
Politiek-strategisch is 25 zetels nog altijd veel. Het geeft de PVV in de Kamer substantieel gewicht, in de coalitie of daarbuiten. Als een cordon van partijen de PVV buitensluit en zij onderling een meerderheid vinden, hoor je Wilders zich al voorbereiden op een stevige oppositierol. Zijn waarschuwing aan potentiële coalitiepartners laat weinig aan de verbeelding over: reken op felle controle, scherpe debatvoering en maximale zichtbaarheid. Tegelijk blijft de deur naar regeringsdeelname open: “Regeren, dat is wat ik wil.” Die dubbele boodschap vergroot zijn onderhandelingsruimte én houdt de achterban bij elkaar: wie hoopt op meeregeren hoort dat terug, wie snakt naar een confronterende oppositie krijgt eveneens perspectief.
Waar het nu om draait
- De definitieve uitslag en eventuele verschuivingen ten opzichte van de exitpolls.
- De vraag of partijen die de PVV uitsluiten onderling voldoende basis vinden voor een stabiele coalitie.
- De tactiek van Wilders: zoekt hij actief de onderhandelingen op, of kiest hij voor maximale profilering buiten het kabinet?
De ervaring leert dat de PVV in de oppositie effectief kan zijn met moties, media-initiatieven en scherp debat. Maar voor Wilders blijft regeren de ultieme graadmeter voor succes.
Context en achtergrond
De PVV ging de campagne in met het gewicht van de vorige verkiezingswinst: 37 zetels, een ongekende sprong in de recente Nederlandse politiek. Daarmee was de partij onmiskenbaar het middelpunt van de arena. Die positie riep ook nieuwe vragen op: over interne organisatie, fractiediscipline en de kunst van compromissen in een coalitie. De aanhoudende discussies over het kabinet-Schoof versterkten de twijfel over uitvoering en leiderschap binnen de bredere samenwerking. In dat licht leest de neergang in de exitpolls als een correctie, niet als een afstraffing: de PVV blijft een van de grootste krachten en houdt een stevige claim op invloed.
Vooruitblik
De politieke werkelijkheid na deze verkiezingsavond krijgt snel vorm. Informele verkenningen starten vrijwel direct, gevolgd door de eerste gesprekken over haalbare combinaties. Of Wilders aanschuift, hangt mede af van de opstelling van andere partijen. Zeker is dat hij hoorbaar inzet op beide routes. In zijn woorden klinkt opluchting, maar ook honger naar macht. Oppositie mag dan “leuker” zijn, regeren blijft het einddoel. De komende weken zullen uitwijzen of die ambitie wordt beloond, of dat de PVV opnieuw de rol van buitenstaander omarmt en het politieke spel in de Kamer op scherp zet.
Samengevat: Wilders laveert tussen berusting en strijdlust. De PVV levert in, maar blijft relevant. Het politieke zwaartepunt verschuift daarmee niet alleen in zetels, maar vooral in strategie. De formatie bepaalt welk pad gekozen wordt.
