De formatie in Den Haag zit opnieuw vast, maar er tekent zich een nieuwe richting af. Volgens ingewijden die met het ANP spraken, willen D66 en het CDA in een volgende ronde met de VVD onderzoeken of een minderheidskabinet mogelijk is. Informateur Sybrand Buma (CDA) presenteert dinsdag zijn verslag, waarin hij naar verwachting zal concluderen dat er geen stabiele meerderheid in zicht is. Eerdere verkenningen met JA21 en GroenLinks-PvdA leverden geen doorbraak op. Afgelopen weekend was er al informeel contact tussen vijf partijen om de opties te verkennen en de temperatuur te meten.
Nieuwe Ronde Met VVD, D66 En CDA
De kern van het plan is helder: VVD, D66 en CDA bekijken of zij samen een kabinet kunnen vormen zonder directe meerderheid in de Tweede Kamer. Zo’n constructie vraagt om wisselende steun per onderwerp. Daarmee ligt een politiek kwetsbare route op tafel, maar het geeft partijen wel de kans om de impasse te doorbreken en door te regeren terwijl onderhandelingen over inhoud verdergaan.
Voor de VVD is deze stap strategisch riskant. Partijleider Dilan Yesilgöz heeft na de verkiezingen benadrukt dat zij de stem van de kiezer serieus wil nemen. Tegelijk is samenwerken in een minderheidsopzet met D66 en het CDA ingewikkeld, omdat de partij dan telkens steun moet zoeken bij andere fracties. Dat kan links zijn, maar ook rechts, afhankelijk van het dossier.
Waarom De Formatie Vastloopt
De verkiezingen van 22 november hebben het politieke landschap opnieuw opgeschud. De PVV werd de grootste partij, terwijl D66 en CDA fors verloren. Sindsdien is er intensief gepraat, maar een stabiele coalitie is nog niet gevonden. Een variant met medewerking van JA21 of GroenLinks-PvdA kwam niet van de grond. Het verschil in prioriteiten – van migratie en asiel tot klimaat en begroting – blijft groot.
Informateur Buma heeft de afgelopen dagen de contouren van verschillende opties in kaart gebracht. Een meerderheidscoalitie lijkt op dit moment niet haalbaar. Daarom schuift de formatie richting een minderheidsmodel, waarin drie partijen de kern vormen en per thema partners zoeken in de Kamer.
Wat Betekent Een Minderheidskabinet
Een minderheidskabinet is in Nederland niet ongekend, maar wel ongebruikelijk en politiek kwetsbaar. Het bekendste voorbeeld is Rutte I (2010-2012), waarin VVD en CDA regeerden met gedoogsteun van de PVV. In een minderheidskabinet van VVD, D66 en CDA is gedoogsteun niet vooraf georganiseerd, maar wordt per dossier gezocht naar meerderheden. Dat vraagt om voortdurend overleg en compromisvorming.
In de praktijk betekent dit dat de drie partijen verschillen moeten overbruggen en vaak zullen moeten kiezen: steun zoeken bij linkse partijen op thema’s als klimaat en Europa, of bij rechtse partijen op migratie en veiligheid. Zeker op migratie en asiel liggen de standpunten bij de partijen ver uiteen. D66 zal niet snel instemmen met vergaande afspraken met de PVV, terwijl de VVD juist wil laten zien dat er strenger wordt opgetreden. Dat kan tot veel spanning leiden.
Risico’s En Kansen Voor De VVD
Voor de VVD zijn de risico’s duidelijk. De partij kan in een minderheidskabinet het verwijt krijgen dat zij beloftes aan haar achterban onvoldoende waarmaakt, omdat zij voor elk besluit afhankelijk is van anderen. Tegelijk biedt deze route ook kansen. De VVD kan op belangrijke dossiers – denk aan economie, veiligheid en energie – proberen meerderheden te smeden en zo tastbare resultaten te boeken. De vraag is of dat politiek genoeg oplevert richting de achterban, die na de verkiezingen rekent op zichtbaar rechts beleid.
Voor D66 en het CDA is een minderheidskabinet een manier om invloed te houden, ondanks hun verlies. Zij kunnen samen met de VVD proberen de bestuurbaarheid te waarborgen en de rust te bewaren op dossiers als de begroting en klimaat. De prijs daarvan is dat er voortdurend moet worden geschakeld en dat scherpe keuzes steeds opnieuw langs verschillende fracties moeten.
Hoe Reageren Oud-Politici En Partijen
In het programma Buitenhof spraken oud-ministers Roger van Boxtel (D66) en Cees Veerman (CDA) zich zondag positief uit over het onderzoeken van een minderheidscoalitie met VVD, D66 en CDA. Volgens hen kan zo’n variant stabiliteit bieden in een versplinterd Parlement en ruimte scheppen om op inhoud meerderheden te zoeken. Het past in de lijn van bestuurders die in een complexe Kamer liever inzetten op bestuurlijke continuïteit dan op scherpe ideologische tegenstellingen.
Tegenstanders zien het anders. Zij wijzen erop dat de PVV als grootste partij buiten spel dreigt te blijven en noemen dat een onderschatting van de verkiezingsuitslag. In die kritiek klinkt de vrees door dat het beleid van de afgelopen jaren te weinig verandert, terwijl er volgens hen juist behoefte is aan koerswijziging, bijvoorbeeld op asiel en migratie. Die spanning tussen bestuur en representatie – tussen praktische werkbaarheid en de wens om de verkiezingsuitslag direct te vertalen in beleid – bepaalt al weken het debat.
Wat Gebeurt Er Deze Week
Dinsdag presenteert informateur Buma zijn bevindingen. Daarna is het aan de betrokken partijleiders om te beslissen of zij formeel gaan onderhandelen over een minderheidskabinet. Als deze route wordt gekozen, volgt een inhoudelijke fase waarin op hoofdlijnen afspraken worden gezocht over de belangrijkste thema’s. Denk aan de begroting, migratie, woningbouw, klimaat en de relatie met de Europese Unie.
Lukt het niet om voldoende vertrouwen en richting te vinden, dan zijn er in theorie nog andere opties: opnieuw verkennen met andere combinaties, een extraparlementaire opzet, of in het uiterste geval nieuwe verkiezingen. Dat laatste scenario ligt politiek gevoelig, omdat er eerst nog verschillende varianten niet volledig zijn onderzocht.
Vooruitblik
De komende dagen zijn cruciaal. Als VVD, D66 en CDA bereid zijn tot vergaande afspraken en een strakke werkafspraak over hoe zij steun per dossier organiseren, kan een minderheidskabinet een realistische tussenstap worden. Het vraagt wel om discipline, transparantie en snelheid: zonder duidelijke richting en tijdpad dreigt de formatie verder te vertragen.
Of deze route recht doet aan de verkiezingsuitslag, blijft onderwerp van debat. Voorstanders benadrukken bestuurbaarheid en pragmatiek; critici waarschuwen voor het negeren van de wens van veel kiezers voor een andere politieke koers. Dinsdag wordt duidelijk of de partijen de sprong durven te wagen. Daarna volgt een lastige fase waarin woorden omgezet moeten worden in concrete afspraken en werkbare meerderheden. Pas dan zal blijken of deze minderheidsvariant meer is dan een noodgreep en daadwerkelijk perspectief biedt op stabiel bestuur.
