Joop.nl, het opinieplatform van BNNVARA, ligt opnieuw onder vuur na een artikel over de verkiezingsuitslag. In een passage over Nederlanders die vanuit het buitenland stemden, werd op scherpe toon verwezen naar PVV-kiezers. Er werd gesteld dat 8,5 procent van de stemmen uit het buitenland naar de PVV ging en dat, door het stemgeheim, aan deze mensen geen psychische hulp kan worden gegeven. Die formulering schoot bij veel mensen in het verkeerde keelgat.
De kern van de kritiek: een publieke omroep hoort kiezers, van welke partij dan ook, niet weg te zetten als ‘geestesziek’ of ‘abnormaal’. Zeker niet als die omroep draait op belastinggeld en pretendeert voor iedereen te zijn. Het roept de vraag op of een platform dat inclusie en respect hoog in het vaandel zegt te hebben, zelf niet een grens heeft overschreden.
Een publieke omroep die grenzen overschrijdt
Joop.nl is geen willekeurige blog. Het is onderdeel van BNNVARA, een publieke omroep die jaarlijks grote sommen ontvangt uit de staatskas. Dat betekent: betaald door álle Nederlanders, inclusief PVV-stemmers. Wanneer zo’n organisatie ruimte biedt aan teksten die kiezers neerzetten als mensen met een stoornis, gaat het verder dan stevige opinie. Het raakt aan vertrouwen in de publieke taak: informeren, duiden en verbinden, niet stigmatiseren.
Dat raakt extra pijnlijk omdat een aanzienlijk deel van het electoraat op de PVV stemde. Wie dan suggereert dat die groep ‘hulp nodig heeft’ omdat ze anders denkt, sluit mensen buiten in plaats van ze serieus te nemen. Het is moeilijk te rijmen met de belofte van een pluriform, toegankelijk publiek bestel.
Wat zegt dit over het beeld van PVV-kiezers?
De passage gaat ogenschijnlijk over stemmen uit het buitenland, maar vertelt vooral iets over het beeld van PVV-kiezers in het algemeen. In plaats van hun zorgen of overtuigingen te wegen, worden ze weggezet als mensen met een probleem. Dat is de kern van de ergernis: politieke onenigheid wordt vertaald naar een diagnose. Het effect is ontmenselijkend. Niet het argument staat centraal, maar de persoon die het uit.
In een gezonde democratie botsen ideeën. Soms fel, soms ongemakkelijk. Maar die botsing moet gaan over beleid, feiten en waarden. Niet over de vraag of de ander ‘normaal’ is. Wie opponenten psychologiseert, maakt debat onmogelijk en duwt mensen verder uit elkaar.
De ironie van de tolerantie
Joop.nl presenteert zich al jaren als plek voor vrijheid, inclusie en respect. Precies daarom wringt het zo als afwijkende meningen worden gediskwalificeerd als ‘afwijkend gedrag’. Tolerantie die alleen geldt voor gelijkgestemden, is geen tolerantie. Het is selectie. En precies dat gevoel leeft nu bij veel lezers: er lijkt één norm te zijn, één toegestane manier van kijken, en wie daarvan afwijkt, wordt gereduceerd tot karikatuur.
Het risico hiervan is groter dan één ongelukkige alinea. Het draagt bij aan een klimaat waarin standpunten niet meer botsen, maar kampen elkaar verachten. Dat is de snelste route naar méér wantrouwen, méér polarisatie en minder ruimte voor nuance.
Stel dat dit over linkse kiezers ging
Een gedachte-experiment maakt duidelijk hoe scheef dit voelt. Wat als een rechts medium zou schrijven dat kiezers van GroenLinks-PvdA ‘therapie nodig hebben’? De verontwaardiging zou terecht groot zijn. Het verschil in reactie dat nu wordt ervaren, wekt de indruk van dubbele standaarden: harde kwalificaties richting rechtse kiezers lijken vaker door te slippen, terwijl vergelijkbare kwalificaties richting linkse kiezers onmiddellijk tot stevige afkeuring leiden.
Voor een publieke omroep zijn gelijke maatstaven essentieel. Wie in dienst van het publiek werkt, kan zich geen selectieve gevoeligheid permitteren. Het gaat om de norm: kritiek mag, scherpte mag, maar persoonlijke pathologisering hoort daar niet bij.
Een bredere kwestie binnen de NPO?
Critici zien dit incident niet op zichzelf. Zij ervaren al langer een toon in delen van het publieke bestel waarbij conservatieve of rechtse kiezers sneller worden weggezet als gevaarlijk, dom of kwaadwillend. Of dat beeld volledig fair is, valt te bediscussiëren. Wel is duidelijk dat elk nieuw incident het vertrouwen verder uitholt. En vertrouwen is het kapitaal waar de publieke omroep op draait.
Daarom is transparantie belangrijk. Hoe is deze passage door de redacties heen gekomen? Welke redactionele checks gelden voor opiniestukken op een publiek platform? En wat gebeurt er als een tekst aantoonbaar mensen stigmatiseert? Openheid over die vragen helpt om te leren en te herstellen.
Reacties en verantwoordelijkheid
Voor zover bekend is er nog geen duidelijke rectificatie of excuses aangeboden. Misschien volgt die alsnog. Dat zou verstandig zijn. Erkennen dat een grens is overschreden, is geen zwaktebod, maar een teken van professionele verantwoordelijkheid. Het laat zien dat je de impact van woorden begrijpt, zeker als die woorden een grote groep burgers raken.
Daarmee is het probleem niet meteen opgelost, maar het is wel een begin. Vervolgens hoort er een gesprek te komen over normstelling: hoe kun je scherp zijn zonder mensen te etiketteren? Hoe houd je ruimte voor stevige kritiek, terwijl je voorkomt dat het persoonlijk of diskwalificerend wordt?
Waarom dit ertoe doet
Het gaat hier niet om gekwetste zielen, maar om democratische hygiëne. Kiezers zijn geen patiënten. Ze zijn burgers met belangen, zorgen en ideeën. Je kunt het hartgrondig oneens zijn met de PVV en toch erkennen dat haar kiezers een legitieme plek hebben in het publieke debat. Wie dat uit het oog verliest, verliest ook de kans om die kiezers te overtuigen of te betrekken.
Daarnaast staat de reputatie van de publieke omroep op het spel. Een gevoel van partijdigheid of dedain maakt het moeilijker om mensen te bereiken die zich nu al niet gerepresenteerd voelen. Dat is slecht nieuws voor het mandaat van de NPO, en uiteindelijk voor de kwaliteit van het maatschappelijk gesprek.
Hoe nu verder
De uitweg is niet ingewikkeld, maar vraagt wel discipline. Ten eerste: erken dat de gekozen woorden niet passen bij een publieke instelling. Ten tweede: borg redactionele waarborgen die voorkomen dat personen of groepen worden gepsychologiseerd om hun politieke keuze. Ten derde: zorg voor echte pluriformiteit, óók in opinie. Laat meer stemmen toe en ga het gesprek aan met wie anders denkt.
Tot slot is er een rol voor ons allemaal. Media, politiek en publiek. Kies voor inhoud boven etiketten. Vraag naar het waarom achter een stem, in plaats van te veronderstellen dat die stem voortkomt uit een tekortkoming. Alleen dan krimpt de kloof waar we ons zo vaak zorgen over maken.
Samengevat: de gewraakte passage op Joop.nl was meer dan een ongelukkige formulering. Ze raakte de kern van wat een publieke omroep wel en niet kan maken. Excuses en reflectie zijn op hun plaats, gevolgd door duidelijke normen. Kritiek mag, hard als het moet. Maar respect voor kiezers is geen optie, het is een voorwaarde.
