Geert Wilders wil dat de PVV deel gaat uitmaken van de volgende regering. Na zijn gesprek met verkenner Wouter Koolmees liet de PVV-leider weten dat hij geen enkele partij bij voorbaat uitsluit. Zijn leidraad is volgens hem helder: er moet ruimte zijn voor streng asiel- en migratiebeleid. Dat is voor de PVV de belangrijkste toets bij de komende verkenningsgesprekken.
Wilders wil meeregeren
De boodschap van Wilders is duidelijk: hij wil aan tafel zitten wanneer er over een nieuwe coalitie wordt onderhandeld. Ondanks het feit dat meerdere partijen de PVV als samenwerkingspartner hebben uitgesloten, vindt hij dat zijn partij een plek verdient bij de besprekingen. Hij wijst erop dat de PVV nog altijd een grote fractie heeft, met 26 zetels, net als D66. Al verloor de partij zetels ten opzichte van de vorige verkiezingen, in zijn ogen blijft de steun van kiezers fors genoeg om mee te doen aan de formatie.
Een voorkeur voor een specifieke combinatie van partijen sprak Wilders niet uit. Hij benadrukte dat de PVV alle opties openhoudt, zolang er op inhoud beweging mogelijk is. Voor hem staat of valt deelname met afspraken over migratie en asiel: als die afspraken stevig en uitvoerbaar zijn, dan is de PVV bereid verantwoordelijkheid te nemen.
Geen partijen uitgesloten
Op de vraag met wie hij wil samenwerken, hield Wilders de deur op een kier richting alle partijen. Hij wil niemand vooraf afserveren en zegt eerst te willen verkennen of er inhoudelijke ruimte is. Daarmee legt hij de bal nadrukkelijk bij andere fracties, die eerder stevige bezwaren tegen de PVV formuleerden. Toch zegt Wilders dat hij wil kijken wat er wél kan, en niet wat er niet kan.
Het is een opvallende positie, omdat in eerdere formatierondes andere partijen vaak al snel zeiden dat samenwerking met de PVV niet aan de orde is. Desondanks stelt Wilders dat hij mandaat heeft om te onderhandelen, en dat hij open het gesprek wil voeren over een bestuursakkoord dat de belangrijkste thema’s van deze tijd aanpakt.
Gedoogsteun is geen optie
Een steunconstructie van buitenaf ziet Wilders niet zitten. De PVV wil niet opnieuw in de rol van gedoogpartner stappen, maar volwaardig deelnemen aan een kabinet. Mocht dat niet lukken, dan kiest de partij voor een rol in de oppositie. In dat scenario wil de PVV zich scherp opstellen tegenover het kabinet en de eigen prioriteiten via het parlement blijven uitdragen.
Die opstelling verschilt van de situatie in 2010, toen de PVV het minderheidskabinet-Rutte I gedoogde. Die constructie eindigde voortijdig en is sindsdien voor Wilders geen aantrekkelijk perspectief meer. De les die de PVV daaruit trekt: of meebesturen, of een duidelijke oppositierol vervullen.
Politieke context en de positie van de PVV
De Nederlandse politiek is afhankelijk van coalities, en daarmee van bereidheid tot samenwerking. Voor de PVV was die bereidheid bij andere partijen de afgelopen jaren vaak beperkt. Critici wijzen op standpunten van de PVV over onder meer de rechtsstaat en religie, terwijl de PVV zelf hamert op veiligheid, immigratie en nationale zeggenschap.
Dat spanningsveld tekent ook deze formatie. Aan de ene kant is er een blokkade bij diverse fracties, aan de andere kant is er een relatief grote PVV-fractie met een substantieel kiezersmandaat. Wilders wil die realiteit vertaald zien in een plek aan de onderhandelingstafel, al blijft het de vraag of andere partijen bereid zijn over hun schaduw heen te stappen.
Asiel en migratie als toetssteen
Inhoudelijk zet de PVV zwaar in op asiel en migratie. Wilders noemt dat het kerncriterium voor deelname. Hij wil striktere regels, sneller ingrijpen en afspraken die direct effect hebben op de instroom. Over de precieze invulling liet hij na het gesprek met Koolmees weinig los, maar duidelijk is dat de PVV concreet resultaat wil zien in een regeerakkoord.
Die inzet maakt de formatie niet eenvoudiger. Andere partijen verschillen fundamenteel van mening over hoe het asiel- en migratiebeleid eruit moet zien. Waar sommigen bereid zijn tot verscherpingen, willen anderen vooral inzetten op Europese samenwerking, humane opvang en integratiemaatregelen. De vraag is of er voldoende overlap is om een gezamenlijke koers te bepalen die zowel juridisch houdbaar is als uitvoerbaar in de praktijk.
Het gesprek met de verkenner
Verkenner Wouter Koolmees spreekt deze week met alle fracties om de eerste lijnen voor een formatie te schetsen. Het gesprek met Wilders draaide vooral om de bereidheid van de PVV om te onderhandelen en de onderwerpen die voor de partij onmisbaar zijn. Over de inhoudelijke details is traditioneel weinig bekend; die komen pas later op tafel als er serieuze verkenningen tussen meerdere partijen ontstaan.
De rol van de verkenner is om in kaart te brengen welke combinaties kansrijk zijn, waar de grootste blokkades zitten en of er bruggen te slaan zijn. Daarna volgt meestal een advies aan de Tweede Kamer over de volgende stap, vaak in de vorm van het aanstellen van een informateur die dieper de inhoud in gaat. Wanneer die stap wordt gezet, hangt af van de uitkomst van deze eerste ronde gesprekken.
Reacties en mogelijke scenario’s
Vanuit andere fracties zijn de reacties verdeeld. Sommige partijen houden vast aan eerdere uitspraken dat samenwerking met de PVV niet aan de orde is. Anderen laten de deur op een kier, afhankelijk van de inhoudelijke afspraken die mogelijk zijn. Dat betekent dat er grofweg drie scenario’s denkbaar zijn: een brede coalitie waarin de PVV aanschuift, een coalitie zonder de PVV maar met steun van meerdere partijen, of een patstelling die leidt tot langere verkenningen en alternatieve combinaties.
Voor Wilders is vooral het eerste scenario interessant. Hij wil laten zien dat de PVV verantwoordelijkheid kan nemen en concrete punten kan binnenhalen voor haar achterban. Als dat niet lukt, kiest hij voor een herkenbare oppositiekoers, waarbij hij scherp de verschillen met het kabinet zal benadrukken, zeker op het terrein van asiel, migratie en veiligheid.
Vooruitblik
De komende dagen moet blijken of de toon die Wilders aanslaat – geen partijen uitsluiten, inhoud voorop – voldoende is om andere partijen over de streep te trekken. Het hangt af van de vraag of er ruimte is voor stevige migratieafspraken binnen de lijntjes van de rechtsstaat en internationale verplichtingen. Als verkenner Koolmees aanknopingspunten ziet, volgt een nieuwe ronde waarin mogelijke combinaties dieper worden onderzocht.
Voor nu is de boodschap van de PVV glashelder: de partij wil meeregeren en stelt een harde inhoudelijke voorwaarde op het thema dat voor haar het zwaarst weegt. Of die lijn tot een doorbraak leidt, zal pas blijken als de verkenner zijn bevindingen presenteert en partijen kleur bekennen aan de formatietafel.
