Met nog vier dagen te gaan tot de Tweede Kamerverkiezingen van 29 oktober heeft de nieuwste Ipsos I&O-peiling een duidelijke verschuiving aan het licht gebracht. De PVV van Geert Wilders staat nu op 26 zetels, een daling van drie zetels ten opzichte van negen dagen geleden en een forse terugval vergeleken met 15 september, toen de partij nog virtueel op 32 zetels stond. Daarmee is het gat met de achtervolgers aanzienlijk kleiner geworden.
De grootste uitdager in deze peiling is GroenLinks-PvdA, de gezamenlijke lijst onder leiding van Frans Timmermans, die uitkomt op 23 zetels. D66 volgt op 22 zetels en het CDA noteert 20 zetels. De onderlinge verhoudingen in de top van het klassement lijken daarmee in de laatste campagneweek nog allerminst in steen gebeiteld.
PVV levert opnieuw in, maar blijft vooralsnog de grootste
Hoewel de PVV in de Ipsos I&O-meting nog altijd de grootste partij is, luidt de trend voor Wilders’ partij minder gunstig. Sinds half september is de virtuele steun met zes zetels afgenomen, waarvan drie in de laatste anderhalve week. Dat duidt op een fase van heroriëntatie bij kiezers, waarin twijfelaars mogelijk schuiven tussen partijen of strategisch stemmen in overweging nemen nu de verkiezingsdag nadert.
Belangrijk is ook dat het psychologische effect van ‘de grootste zijn’ onder druk komt te staan: waar de PVV lange tijd comfortabel bovenaan stond, ademt de concurrentie nu duidelijk in de nek. In een slotfase waarin elke zetel telt, kan dat het dynamiek van de campagne beïnvloeden, bijvoorbeeld in debatten en mediaperformance.
GroenLinks-PvdA kruipt dichterbij
GroenLinks-PvdA staat in deze peiling op 23 zetels en vormt daarmee de meest directe uitdager van de PVV. Dat getal onderstreept dat de linkse samenwerking electorale tractie houdt in de aanloop naar 29 oktober. Met een kleine achterstand is de frontrunner-positie van de PVV niet onbereikbaar, zeker niet als het peloton erachter compact blijft en kiezers in de laatste dagen nog wisselen.
Voor GroenLinks-PvdA is de centrale vraag of de lijst rond Frans Timmermans zwevende kiezers kan overtuigen met een herkenbare inhoudelijke koers en het beeld van bestuurlijke ervaring. In eerdere campagnes bleken slotdebatten en laatste campagnedagen regelmatig doorslaggevend voor partijen die op jacht waren naar het leiderschap in de peilingen.
D66 en CDA sluiten aan in het kielzog
Met 22 zetels voor D66 en 20 voor het CDA laat de peiling een compact kopgroepje zien. Dat vergroot de kans op verschuivingen in de eindsprint. Voor zowel D66 als CDA geldt dat een duidelijke propositie in de laatste dagen – bijvoorbeeld rondom economie, bestaanszekerheid of bestuurlijke stabiliteit – de doorslag kan geven bij kiezers die nog twijfelen tussen middenpartijen.
De relatief kleine onderlinge marges werken bovendien strategisch stemmen in de hand: kiezers die het eindresultaat willen beïnvloeden, bijvoorbeeld om een bepaalde coalitie te bevorderen of te blokkeren, kijken nadrukkelijker naar wie momentum lijkt te hebben. In zo’n context kan één sterk debatmoment of een overtuigende campagnefinale extra zetels opleveren.
Peiling als momentopname: wat zegt dit over 29 oktober?
Zoals altijd geldt: een peiling is een momentopname. De laatste week voor de stembusgang is traditioneel vol met intensieve mediaoptredens, slotdebatten en duiding, en een significant deel van de kiezers hakt pas op het laatst de knoop door. Dat maakt de huidige verhoudingen interessant, maar niet definitief. Kleine schommelingen in zetelaandelen zijn in deze fase eerder regel dan uitzondering.
Daarnaast werken peilingen met marges en methodologische aannames. De zetelverdeling is een projectie op basis van gepeilde voorkeuren en wordt beïnvloed door factoren als respons, weging en opkomstverwachtingen. Het beeld dat Ipsos I&O nu schetst – PVV voorop, met GL-PvdA, D66 en CDA in elkaars nabijheid – is daarom vooral een indicatie van het krachtenveld waarmee partijen de laatste dagen ingaan.
Gevolgen voor mogelijke coalities
In de Nederlandse Tweede Kamer zijn 76 zetels nodig voor een meerderheid. Met de huidige stand in deze peiling is duidelijk dat de vorming van een coalitie in elk realistisch scenario meerdere partijen vereist. Voor de PVV betekent 26 zetels dat samenwerking nodig is met minimaal twee, en waarschijnlijk drie, partners. Voor de concurrenten geldt hetzelfde: ook voor GroenLinks-PvdA, D66 en CDA is de stap naar 76 zetels alleen in brede combinaties te maken.
Het feit dat vier partijen binnen een bandbreedte van zes zetels opereren, vergroot het aantal denkbare coalitietekening. Het legt de nadruk op onderlinge verhoudingen en op de vraag wie als eerste aan zet komt in de formatie. Vaak speelt het ‘grootste-partij-effect’ een rol in de legitimatie om te beginnen, al bepaalt de uiteindelijke uitslag – en de bereidheid om te onderhandelen – wie daadwerkelijk de regie pakt.
Slotfase van de campagne: wat staat er nog te gebeuren?
In de resterende dagen draait het om herkenbaarheid, geloofwaardigheid en onderscheidend vermogen. Partijen zullen hun kernboodschap aanscherpen, hun lijsttrekkers maximaal inzetten in debat en media, en tegelijkertijd proberen fouten te vermijden die de laatste indruk kunnen kleuren. Voor kiezers die nog twijfelen, tellen klare taal en concrete plannen vaak zwaarder dan grote vergezichten.
De peiling van Ipsos I&O geeft aanleiding om scherp te letten op twee vragen in de eindsprint: kan de PVV de afbrokkelende trend keren en voldoende voorsprong vasthouden, en wie van de drie directe uitdagers – GroenLinks-PvdA, D66 of CDA – kan nog een laatste zetelstoot forceren om de koppositie te benaderen of over te nemen? De antwoorden worden mede gevormd door de debatten, de nieuwsagenda en de mobilisatie op de verkiezingsdag zelf.
Vooruitblik
Met de PVV op 26 zetels, GroenLinks-PvdA op 23, D66 op 22 en het CDA op 20 is de race open. De verschillen zijn klein genoeg om in de slotdagen nog te kunnen kantelen. Kiezers bepalen nu in toenemende mate de eindstand, en de komende peilingen zullen vooral laten zien wie momentum pakt. Eén ding staat vast: de campagne kent een spannende finale, met vier partijen die elk een reële rol in de formatie kunnen opeisen zodra de stembussen sluiten op 29 oktober.
