Een roerig Eredivisie-weekend zet opnieuw het functioneren van de Nederlandse arbitrage onder het vergrootglas. Meerdere discutabele beslissingen, mét en zónder VAR-ingreep, brengen een stroom aan kritiek op gang en roepen de vraag op of de KNVB kortstondig gaat ingrijpen in de aanstellingen van enkele scheidsrechters.
Penaltyrel in Enschede zet toon
Het meest besproken moment viel in de slotfase van FC Twente – NAC Breda. Scheidsrechter Alex Bos legde de bal op de stip na vermeend contact van Juho Talvitie met Daouda Weidmann. De VAR adviseerde daarop een on-field review. Ondanks de herhalingen bleef Bos bij zijn oordeel: penalty.
Analist Pierre van Hooijdonk vond de gang van zaken onverteerbaar. In Studio Voetbal zei hij: “Vanaf de positie waar Bos staat, kan ik me voorstellen dat je denkt dat dit een penalty is. Maar als de VAR zegt dat je er honderd procent naast zit en je na het zien van de beelden tóch bij je besluit blijft, dan vind ik dat gênant.” Van Hooijdonk ging verder: “Het feit dat de VAR je overrulet en jij de VAR dan zelf weer overrulet… Dan mag je best even een paar weken op het bankje zitten.”
Presentator Sjoerd van Ramshorst opperde dat Bos na een opmerking van Talvitie — die aangaf ‘licht contact’ te hebben gehad — in tunnelvisie belandde. Van Hooijdonk counterde: “De speler is niet zijn assistent. Zijn assistent is de VAR.” Volgens de oud-international tast zo’n moment het gezag van de arbitrage aan, juist omdat het VAR-protocol bedoeld is om duidelijke missers te herstellen.
Wat het VAR-protocol beoogt
De VAR in Nederland mag alleen ingrijpen bij een ‘clear and obvious error’ of bij een gemist incident rondom doelpunten, strafschoppen, directe rode kaarten en persoonsverwisselingen. Bij twijfel blijft de beslissing op het veld leidend. De on-field review, waarbij de scheidsrechter beelden aan de zijlijn bekijkt, is juist een instrument om de veldarbiter te helpen een overduidelijke fout te corrigeren. Uiteindelijk behoudt de scheidsrechter de eindverantwoordelijkheid. Als een VAR een review adviseert, is dat doorgaans omdat hij meent dat de drempel van een duidelijke fout is overschreden; daarom voelt het voor buitenstaanders inconsequent als de scheidsrechter dan toch bij zijn oorspronkelijke beslissing blijft.
Het voorval in Enschede past daarmee in een breder debat: hoe vind je als scheidsrechter de balans tussen autonomie en het vertrouwen op video-assistentie? En hoe voorkom je dat diezelfde autonomie wordt uitgelegd als koppigheid, zeker als meerdere cameraposities een ander beeld suggereren?
Makkelie onder vuur na NEC – PSV
Ook in Nijmegen, bij NEC – PSV, ging het mis, vonden verschillende analisten. ESPN-analist Kenneth Perez spaarde de toparbiter niet: “Die gasten zijn zichzelf zo belachelijk aan het maken. Ze moeten ervoor oppassen dat niemand ze meer serieus neemt.” Aan het adres van Danny Makkelie klonk een duidelijk advies: “Je bent niet te groot voor de Eredivisie. Zorg dat je beter fluit dan in het afgelopen half jaar. Je was echt een goede scheidsrechter.”
Perez pleitte eveneens voor een accentverschuiving in het KNVB-beleid rond scheidsrechtersselectie en -opleiding: “Ik zou tegen de KNVB zeggen: ga bij nieuwe scheidsrechters veel meer kijken naar persoonlijkheden in plaats van naar iemand die alle regels kent. Iemand met persoonlijkheid kun je de regels nog leren.” Die boodschap raakt aan een terugkerend thema in de arbitrage: kennis van de letter van de wet volstaat niet als het aanvoelen van het spel en het managen van spelers ontbreekt.
Rode kaarten in De Kuip zorgen voor commotie
In De Kuip trok scheidsrechter Robin Hensgens twee keer rood tijdens Feyenoord – sc Heerenveen, wat het ongenoegen bij spelers en analisten voedde. Kees Kwakman zei bij ESPN: “Spelers voelen dat meteen. Dan weet je als speler: deze scheids heeft het niet onder controle. En dan gaan ze daar gebruik van maken. Ze zeggen iets tegen hem, hij wordt onzeker.”
Het moment dat de meeste verontwaardiging opriep, was de tweede gele kaart voor Hristiyan Petrov. Volgens Kwakman stelde Ayase Ueda zich makkelijk te weer en was het contact niet meer dan een duel: “Dit is Comedy Capers. Ueda raakt even de bal kwijt en gaat dan maar liggen. Petrov raakt hem licht op de voet, zoals dat in een normaal duel gebeurt.” Zulke momenten, zeker als ze leiden tot een numerieke minderheid, leggen de scheidsrechter extra onder het vergrootglas.
Hoe grijpt de KNVB doorgaans in?
Na omstreden weekenden kijkt de scheidsrechterscommissie van de KNVB traditioneel kritisch mee. Dat leidt niet altijd tot formele schorsingen, maar wel regelmatig tot ‘rustbeurten’, extra begeleiding of een tijdelijke afschaling in aanstellingen (bijvoorbeeld van Eredivisie naar Keuken Kampioen Divisie). Ook worden spelsituaties intern geëvalueerd, met als doel consistentie te vergroten en leerpunten te borgen. In extreme gevallen kan een scheidsrechter enkele weken niet worden aangesteld, waarna hij via goede beoordelingen zijn plek terug verovert.
De bond communiceert zelden inhoudelijk over individuele beoordelingen. Toch zal de buitenwacht vooral letten op de nieuwe aanstellingen die normaliter begin van de week worden gepubliceerd. Krijgen Bos en Hensgens meteen weer een Eredivisiewedstrijd, of kiezen de aanstellers voor een pas op de plaats? En hoe positioneren zij een ervaren kracht als Makkelie na publieke kritiek op zijn vorm?
Persoonlijkheid, spelinzicht en communicatie
De roep om meer persoonlijkheid en spelgevoel bij scheidsrechters is niet nieuw. Spelers en trainers vragen om leiding die het duel kan ‘lezen’: onderscheid tussen hard en onsportief spel, het momentum van een wedstrijd aanvoelen en emoties managen zonder onnodig snel naar kaarten te grijpen. Communicatie speelt daarin een sleutelrol. Duidelijk uitleggen wat je ziet en waarom je fluit, kan frustraties temperen, zeker in momenten waarop het publiek en de camera’s bovenop een beslissing zitten.
Ook de transparantie rond VAR-interventies blijft onderwerp van debat. In sommige competities worden na afloop fragmenten met audio tussen scheidsrechter en VAR vrijgegeven om beslissingen te verhelderen. De KNVB experimenteert slechts spaarzaam met dergelijke inkijkjes, maar elke stap richting begrip helpt. Zeker als veldarbiters bij een on-field review een andere koers varen dan de VAR adviseert, kan het uitleggen van de overwegingen het draagvlak vergroten.
Kritiek is hard, maar het perspectief telt
De toon in de media was fel, met kwalificaties als “gênant” en “Comedy Capers”. Toch is het goed te beseffen dat scheidsrechters elke week tientallen beslissingen nemen onder hoge druk. Niet elke fout is een blunder; het lijnenspel, het zicht en de snelheid van acties maken het vak complex. Precies daarom bestaat de VAR: om bij duidelijke missers te corrigeren. De frustratie groeit wanneer dat vangnet lijkt te scheuren door gebrek aan afstemming of omdat de drempel ‘clear and obvious’ verschillend wordt geïnterpreteerd.
Voor de KNVB ligt hier de uitdaging: benut de VAR maximaal binnen de bedoelde kaders, investeer in de persoonlijkheid en communicatieve vaardigheden van arbiters en zorg dat het publiek het gevoel houdt dat het systeem werkt. Alleen zo blijft het vertrouwen in de arbitrage overeind, ook in geladen duels waar elke beslissing telt.
Vooruitblik: ogen op de aanstellingen
De komende dagen wordt met extra aandacht gekeken naar de nieuwe aanstellingen. Als de KNVB kiest voor rustbeurten of herplaatsingen, is dat een signaal dat prestaties consequenties hebben en dat de interne lat hoog ligt. Krijgen de betrokken scheidsrechters wel een nieuwe kans, dan is het zaak dat zij met overtuigende optredens het vertrouwen herwinnen. Hoe dan ook heeft dit weekend het debat over scheidsrechters, VAR en spelgevoel weer op scherp gezet — en dat zal voorlopig niet verstommen.
Kern van de zaak: het spel verdient scherpe arbitrage, met verstand van regels én gevoel voor verhoudingen. Dat is geen kwestie van zwart-wit, maar van consistentie, durf om te corrigeren en duidelijke communicatie. De bal ligt nu bij de KNVB en de arbitrage zelf om die stap zichtbaar te zetten.
