Het kabinet-Schoof bungelt aan een zijden draad. Nadat eerder PVV en NSC uit de coalitie stapten, zijn alleen VVD en BBB nog over. Maar zelfs dat restje samenwerking staat nu onder zware druk. De directe aanleiding is opnieuw het stikstofdossier. BBB-minister Femke Wiersma wil doen wat haar voorgangers niet voor elkaar kregen: bouwen mogelijk maken. De VVD, beducht voor juridische risico’s, trapt echter op de rem. Daarmee lonkt een derde kabinetsval, nog vóór de verkiezingen op 29 oktober.
Het plan van Wiersma
Wiersma presenteert een concreet en uitvoerbaar voorstel: een stikstofgrens van 1 mol instellen, zodat kleinschalige bouwprojecten en beperkte bedrijfsuitbreidingen zonder vergunningsplicht door kunnen. Het idee is eenvoudig en gericht op praktische verlichting. Door de stap zouden woonprojecten, defensie-oefenterreinen en urgente investeringen niet langer muurvast zitten in lange vergunningstrajecten. Na jaren van blokkades en onzekerheid klinkt dit als de broodnodige ademruimte waar gemeenten, bedrijven en woningzoekenden op wachten.
De belofte: tempo in de uitvoering, minder juridisering van kleinschalige trajecten en meer duidelijkheid voor initiatiefnemers. Volgens BBB is dit precies de bestuurlijke wending die het land nodig heeft om uit de stikstofimpasse te komen en het vertrouwen in de overheid te herstellen.
Waarom de VVD op de rem trapt
De VVD wijst op de juridische kant van het verhaal. De partij wil zeker weten dat de drempel van 1 mol standhoudt bij de Raad van State en in toekomstige rechtszaken. De centrale zorg: projecten die nu losgetrokken worden, zouden later alsnog kunnen worden stilgelegd als een rechter oordeelt dat de onderbouwing onvoldoende is. Politiek verslaggever Tessa van Viegen (WNL) schetst de angst die bij de liberalen leeft: ondernemers investeren, steken geld en tijd in projecten, en blijven dan alsnog met lege handen achter als de rechter ingrijpt.
Dat is, in VVD-ogen, niet alleen slecht voor het investeringsklimaat, maar ook funest voor vertrouwen en rechtszekerheid. Liever zeker weten dat het juridisch klopt, dan een nieuwe ronde van bouwstops en terugfluiten door de rechter, zo luidt de redenering. Kritiek daarop is dat voorzichtigheid in de praktijk neerkomt op stilstand, terwijl de problemen om actie vragen.
Modellen versus werkelijkheid
BBB zet zwaar in op de stelling dat Nederland te lang is gegijzeld door rekenmodellen en papieren exercities. In de praktijk zijn het cijfers achter de komma en scenario’s over natuurverlies die de besluitvorming domineren, met advocaten die besluiten aanvechten op basis van modeluitkomsten. De boodschap van BBB is glashelder: we leven in een land, niet in een spreadsheet. Volgens de partij is het tijd om met gezond verstand naar de impact van kleine projecten te kijken en die niet langer in dezelfde mal te persen als grootschalige uitstoters.
De stikstofdrempel van 1 mol is daarbij het instrument dat procedurele ballast moet wegnemen, zonder de bescherming van natuurgebieden uit het oog te verliezen. Het is, in die visie, een poging om proportionaliteit terug te brengen: kleine effecten niet behandelen alsof ze groot zijn.
Politieke spanningen lopen op
Dat PVV en NSC de coalitie al hebben verlaten, maakt de situatie des te fragieler. De overgebleven partners hebben nauwelijks manoeuvreerruimte en staan onder hoge tijdsdruk richting 29 oktober. Volgens Van Viegen zou een derde kabinetsval “dramatisch” zijn, maar de signalen stapelen zich op. BBB wil leveren wat is beloofd en duldt geen nieuwe vertraging. De partij verhoogt de druk via sociale media, debatten in de Kamer en in de ministerraad. Het beeld dat ontstaat: de rek is eruit en er moet een knoop worden doorgehakt.
Voor VVD betekent dat kiezen tussen juridische zekerheid of politieke voortgang. Voor BBB betekent het vasthouden aan een kernbelofte: ruimte scheppen om te bouwen, nu het nog kan.
Juridische route en risico’s
De kernvraag is of een drempel van 1 mol juridisch robuust kan worden onderbouwd. Tegenstanders vrezen dat natuurdoelen en Europese verplichtingen onder druk komen te staan als de onderbouwing te mager is, en dat de rechter dan alsnog ingrijpt. Voorstanders zien in een duidelijke motivering, monitoring en evaluatiemomenten juist de kans om de maatregel te verankeren. Het dilemma is bekend: zonder beweging blijft de bouw vastzitten; met beweging kan de rechter alsnog afstand nemen.
In die context is de houding van de VVD bepalend. Een compromis – bijvoorbeeld een tijdelijke drempel met strikte voorwaarden en directe monitoring – zou een uitweg kunnen bieden, maar in de huidige atmosfeer van wantrouwen en druk lijkt zo’n tussenweg nog ver weg.
Wat staat er op het spel?
De inzet reikt verder dan één minister of één maatregel. Het gaat om het tempo van woningbouw, de uitvoerbaarheid van defensie-oefenterreinen, de slagkracht van het mkb en de geloofwaardigheid van het bestuur. Een nieuwe val van het kabinet, zo kort voor de stembusgang, zou het beeld bevestigen van een politiek die vastloopt op uitvoering, modellen en procedures – juist waar burgers en bedrijven snakken naar voorspelbaarheid.
Voor BBB is het een lakmoesproef: kan de partij, met het bouwdossier als speerpunt, laten zien dat er daadwerkelijk iets verandert? Voor de VVD is het een toets op prudentie en verantwoordelijkheid: wil de partij risico’s nemen die later kunnen terugketsen in de rechtszaal, of kiest zij voor remmen, met alle economische en sociale kosten van dien?
Vooruitblik richting 29 oktober
De komende dagen zijn doorslaggevend. Als er geen akkoord komt over de stikstofdrempel, is het scenario van een derde kabinetsval geen doembeeld maar een reële mogelijkheid. Komt er wel een deal, dan zal die stevig juridisch ingekleed moeten worden om nieuwe procedures te doorstaan en ondernemers vertrouwen te geven om te investeren. In beide gevallen is de politieke prijs hoog; het verschil zit in de richting: stilstand of schaken naar voren.
De vraag die boven Den Haag hangt, is simpel en scherp: kiest de coalitie voor een werkbare drempel die de bouw weer lucht geeft, of blijft voorzichtigheid de boventoon voeren tot er niets meer te besturen valt? Het antwoord bepaalt niet alleen de toekomst van dit kabinet, maar ook of Nederland vóór 29 oktober nog een stap vooruit zet – of nog een keer struikelt.
Kern: Wiersma wil met een 1-molgrens kleine projecten vlot trekken, de VVD vreest juridische averij en remt. De spanning loopt op. Binnenkort zal blijken of er toch een brug te slaan is – of dat de tijd is verstreken.
